فرهنگ امروز/فاطمه امیراحمدی: چندی پیش در خبرها آمده بود «رییس کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی از تصویب اساس‎نامه دانشکده هنرهای ایرانی‎اسلامی خبر داد و اعلام کرد که راه‎اندازی این دانشکده مراحل پایانی اجرایی خود را طی می‎کند». از همین رو به سراغ رییس دانشگاه هنر اصفهان، «فرهنگ مظفر» رفتیم که در زمینه‎ی تاسیس رشته‎های جدید در حوزه‎ی هنر، در شکل بومی و اسلامی آن، چندین سال است که در حال فعالیت هستند؛ در حالی که این رشته‎ها هنوز در مسیر پر پیچ وخم تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم سرگردان هستند.

به تازگی از تصویب اساسنامه دانشکده هنرهای ایرانی اسلامی خبر داده می‎شود و اعلام شده است که راه اندازی این دانشکده مراحل پایانی اجرایی خود را طی می‌کند. از طرفی دانشگاه هنر اصفهان چند سالی است که روی رشته‎های جدید در شاخه فرهنگ و هنر کار می‎کند ولی هنوز به مرحله‎ی اجرا نرسیده است. در این باره بفرمایید چرا این اتفاق افتاده است؟

بله، دانشگاه هنر اصفهان در دولت قبل، یک بازنگری و تبیین در رشته‎های هنر داشت. و در این راستا برخی رشته‎ها مورد بازنگری و بعضی دیگر مورد تبیین قرار گرفت. در واقع این دانشگاه بیش از ۱۰۰ رشته را مورد بازنگری و تبیین قرار داد. در کل دانشگاه هنر اصفهان در این مسیر سیاست‎های مختلفی را دنبال می‎کرد به طور مثال ایجاد رشته‎های جدیدی مثل «فرهنگ و هنر»، «اقتصاد و هنر» و «کارآفرینی هنر» که تبدیل به یک رشته‎ی دانشگاهی شدند. رشته‎های جدید و بینا‎رشته‎ای، با رویکردی که هم جنبه‎های اقتصاد و کارآفرینی داشته باشد و هم جنبه‎های توسعه فرهنگ و تمدنی داشته باشد، مورد نظر ما در طراحی این رشته‎ها بود.

هم‎چنین دانشگاه هنر اصفهان یک سلسله رشته‎هایی تبیین کرد که به طور مثال می‎توان به رشته‎ی صنایع دستی اشاره کرد، که با گرایشات فوق لیسانس تخصصی برنامه‎ریزی شده است. یا رشته‎های چوب، کاشی، سرامیک، منبت‎کاری در مقطع فوق لیسانس نیز از این دست کارهایی است که در این دانشگاه تبیین شده است. به این شکل ما در رشته‎ی هنر شروع به تبیین یک سلسله رشته‎های جدید کردیم. چون می‎دانید ما صاحب تمدنی غنی در حوزه‎های صنایع دستی هستیم که ذاتا رشته‎های آن با هم متفاوت هستند. درست است که در باور عام به عنوان صنایع دستی تلقی می‎شوند اما فی‎ذاته مثلا رشته‎ی سرامیک با رشته‎ی چوب تفاوت دارد، مواد آن و نوع ورود آن‎ها با یکدیگر تفاوت بسیاری دارد؛ و حتا در مفاهیمی که بار فرهنگی نهفته در خود دارند، غالبا متفاوت هستند.

لذا ما این کار را انجام دادیم و آن‎ها را تبیین کردیم و برای وزارت علوم فرستادیم. سپس برای تصویب، وارد پروسه شورای عالی انقلاب فرهنگی شد. ولی متاسفانه پروسه‎ی تصویب، یک پروسه‎ی طولانی شد. بعضی از این رشته‎ها (دو یا سه رشته) تصویب شدند و باقی رشته‎ها بدون ترتیب اثر دادن، کماکان در انتظار تصویب هستند.

در دولت جدید نیز اقدامی در ابتدا شروع شد، که بخشی از مصوبات انجام شود؛ به خصوص آن‎هایی که جنبه‎ی بازنگری داشتند. گفته شد این رشته‎ها در اولویت قرار دارند و سپس به رشته‎هایی که تبیین شده است، پرداخته خواهد شد.

البته در رشته‎ی هنر اعتقاد بنده بر این بود که خلایی که داشتیم - در رشته‎های مهندسی، کار تبیین با گرایشات مختلف، زیاد انجام شده است، اما در رشته‎ی هنر متاسفانه کار اساسی نشده است- را پر کنیم. از این رو این کار را دانشگاه هنر اصفهان در دانشکده هنر و ادیان خود انجام داد. اما متاسفانه در فرایند یک سال گذشته، ما نتوانستیم مصوبه‎ای بگیریم. حالا شاید این مشکلات، بیش‎تر مشکلاتی بوده است که شورای عالی انقلاب فرهنگی با وزارت علوم داشته است و این مراحل تصویب طولانی شده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی که بدنه‎ی گسترده‎ای ندارد، و یک بدنه‎ی کارشناسی قوی دارد، و وزارت علوم نیز بدنه‎ی اصلی خود را از دانشگاه‎ها استفاده می‎کند؛ ولی متاسفانه کار هنوز بر زمین مانده است.

حالا این اتفاق، چالش اساسی ما شده است. دانشکده هنر و ادیان آمده و برخی از این رشته‎ها را احداث کرده است مثل اقتصاد و کارآفرینی، و حتا در این رشته دانشجو گرفته و برای بعضی از آن‎ها استاد جذب کرده است؛ ولی کماکان بخشی از این رشته‎ها هنوز در مراحل تصویب مانده‎اند. یعنی به این دلیل که ما این رشته را احداث کردیم، استادهایی که مرتبط با رشته‎ی مربوطه بوده‎اند و مطالعه داشتند را نیز دعوت به همکاری کردیم، ولی متاسفانه هنوز این رشته‎ها در پروسه‎ی تصویب هستند.

حتا پایه‎های دانشکده‎ی هنر، ادیان و تمدن‎های دانشگاه هنر اصفهان، برای این ریخته شد که رویکرد فرهنگ و تمدنی و ارزش‎های دینی را بتواند با هم داشته باشد.

امسال که سال «اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی» است و مقام‎معظم رهبری روی اقتصاد و فرهنگ تاکید کردند، امیدواریم به سرانجام خوبی برسیم. ولی متاسفانه تا الان دانشگاه هنر اصفهان راه به جایی نبرده است. بدنه‎ی وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی باید به یک تفاهمی برسند که در این امر تسریع شود.

حدودا چند رشته در این دانشگاه بازنگری و تبیین شده است؟

تقریبا بین ۱۱۰ تا ۱۲۰ رشته است.

و چند سال است که این رشته‎ها تعریف شده‎اند؟

بیش‎تر از دو سال است که روی این موضوع در حال کار و مطالعه هستیم.

نظر شما در مورد خبر تصویب تاسیس دانشکده هنرهای ایرانی‎اسلامی چیست؟

اگر دانشکده باشد که باید دید برای کدام دانشگاه است. ما در دانشگاه هنر و ادیان، رشته هنر اسلامی داریم و دانشگاه تبریز نیز این رشته را برای خود دارد، و حتا عنوان این دانشگاه، دانشگاه هنر اسلامی تبریز است. دانشگاه هنر تهران نیز است، که همه‎ی این دانشگاه‎ها رشته‎ی هنر اسلامی دارند.

در دانشگاه هنر اصفهان، ما رشته‎های هنر اسلامی و پژوهش هنر و این رشته‎های تمدنی، را در دانشکده‎ای با عنوان دانشکده‎ی هنر و ادیان و تمدن‎ها مجموع کرده‎ایم؛ ولی دانشگاه‎های دیگر ممکن است تحت همین عنوان اسلامی، دانشکده‎های خود را نام‎گذاری کرده باشند.

مهم این است که محتوای این دانشکده چیست، و قرار است در کدام دانشگاه تشکیل شود. بنده در این مورد اطلاعات دقیقی ندارم. این‎که شما می‎گویید اساسنامه‎ی این دانشکده در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد، احتمالا بیس و پایه‎ی کار تصویب شده است، که بر اساس آن مدل، دانشگاه‎ها می‎توانند تقاضا بدهند و دانشکده را راه‎اندازی کنند. و شاید هم یک دانشگاه خاص قرار است یک دانشکده تحت عنوان دانشکده هنرهای ایرانی‎اسلامی راه‎اندازی کند و سپس رشته‎های آن را احداث کنند. چون اطلاعات دقیقی ندارم زیاد نمی‎توانم در مورد آن اظهارنظر کنم. معمولا روند پیچیده‎ای است. شاید رشته‎های آن تبیین شده باشد، چون رشته‎ها را شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب می‎کند؛ و حالا قرار است آن رشته‎ها در دانشگاه مورد نظر پیاده شود.

این رشته‎هایی که در دانشگاه هنر اصفهان بازنگری و یا تبیین شده است، اگر به تصویب برسد چه‎قدر می‎تواند به روندی که تحت عناوین بومی‎سازی و اسلامی‎سازی رشته‎ها از آن اسم برده می‎شود، کمک کند؟

ما برای تصویب رشته‎های مورد نظر خود سه شاخص گذاشتیم؛ یکی از شاخص‎ها «کارآمدی و به روز شدن جهانی» است. یعنی ما گفتیم صنایع دستی یا نقاشی یا گرافیک، باید روزآمد شوند. و در همین راستا آخرین اتفاقات جدیدی که در سطح جهان رخ داده است را لحاظ کردیم، و بر اساس آن رشته‎ی مورد نظر را مورد بازنگری قرار دادیم.

شاخص دوم ما «ارزش‎های دینی» بود، یعنی آن‎ها را در محتوا لحاظ کرده‎ایم. و بر این مبنا ارزش‎های دینی را بر اساس آن مدل، وارد سیستم کردیم. ارزش‎های دینی در حوزه‎ی هنر، حالا هم به لحاظ جنبه‎های فلسفه‎ی هنر و هم به لحاظ جنبه‎های زیباشناسی، این کار صورت گرفته است.

شاخص سوم جنبه‎ی «اقتصاد و کارآمدی» بوده است. یعنی گفتیم هیچ رشته‎ی هنری نباید به خاطر هنر برای هنر باشد، هنر باید در خدمت توسعه‎ی ملی باشد. لذا با رویکرد اقتصاد و کارآفرینی به این رشته‎ها نگاه شد.

به این صورت مثلث «کارآمدی و به روز شدن»، «ارزش‎های دینی» و «اقتصاد و کارآمدی» در مدل ما برای بازنگری و تبیین رشته‎ها شکل گرفت. این سه وجه را گذاشتیم و رشته‎ها را اعم از نقاشی، گرافیک، صنایع دستی و بقیه‎ی رشته‎های هنر را با آن‎ها مورد بررسی و مطالعه قرار دادیم. به این ترتیب شاخص‎سازی کردیم و به رشته‎ها بار دادیم.

تمام این تحلیل‎ها در حال حاضر نیز وجود دارد و برای هر رشته جزوه‎ی ۵۰ تا ۱۰۰ صفحه‎ای آماده شده است. حتا شرح درس، برای تک‎تک دروس رشته‎ها با آخرین اتفاقات نوشته‎ است و آماده کرده‎ایم. در واقع یک کار عظیم انجام شد. شاید نزدیک به دویست یا سیصد محقق درگیر این امر شدند تا این فرایند طی شد. به هر حال این به عنوان سرمایه‎ی ملی است و رفته در سیستم‎های متصدی این امر برای تصویب، گیر کرده است.

حالا صحبت از این است که با این هزینه‎های زمانی و انرژی که صرف شده و رشته‎ها توسط دانشگاهی، تبیین یا بازنگری شده است، چرا راه رفته، دوباره طی می‎شود؟

ببینید من با نگاه مثبت و منفی به این مصوبه نگاه می‎کنم، از این دست کارها در کشور زیاد اتفاق می‎افتد. متاسفانه دوباره و چندباره کاری در کشور ما زیاد است، یعنی ارزش ملی که صرف کار می‎شود را نادیده می‎گیریم. اما یک حسنی دارد، این‎که این ضرورت را هم ما تشخیص دادیم، و هم دوستان دیگر در دانشگاه‎های دیگر. حالا که همه به این ضرورت رسیدند، باید بین خودشان یک هماهنگی داشته باشند؛ و بیس و پایه‎ای را بگذارند که همه کسانی که در این راستا در حال کار هستند، در یک مجموعه جلو بروند.

هیچ محدودیتی در اجرای این رشته‎ها نیست و رشته‎های هنر نیز باید هم‎چون رشته‎های فرضا مهندسی از این عزلت بیرون بیایند و در دانشگاه‎ها و مراکز علمی شهرهای مختلف راه‎اندازی شوند. برای دانشگاه هنر اصفهان متقاضی زیاد است و یا تمایل برای دانشگاه‎های مادر مثل دانشگاه هنر تهران نیز زیاد است.

این نوع حرکت‎ها مثبت است و باید از دستاوردهایی که دیگران نیز در این مسیر دارند، استفاده کرد تا در روند کار تسریع شود؛ و وقت و هزینه تلف نشود.